W jakich formach może być prowadzony pracowniczy program emerytalny?

Z punktu widzenia prawnego PPE jest zespołem trzech stosunków prawnych, którym odpowiadają dwie pisemne umowy oraz relacja między uczestnikiem a pracodawcą powstała na podstawie pisemnego przystąpienia uczestnika do PPE. Każdy program opiera się na pisemnej umowie zakładowej zawieranej między pracodawcą a reprezentacją pracowników danego pracodawcy. W umowie tej regulowane są najważniejsze kwestie związane z danym PPE, w tym wysokość składki podstawowej opłacanej do programu przez pracodawcę, forma, w jakiej jest on prowadzony oraz konkretny podmiot nim zarządzający.

Ustawodawca przewidział cztery formy, w których mogą być tworzone PPE. Już w pierwszej ustawie o pracowniczych programach emerytalnych z dnia 22 sierpnia 1997 r. przewidziano następujące formy:
1) pracowniczy fundusz emerytalny,
2) umowa o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego,
3) umowa grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
4) towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych.

Ta ostatnia forma nie została powtórzona w przepisach ustawy o PPE z 2004 r., która do połowy 2005 r. przewidywała tylko trzy formy PPE. Jednakże ustawa o funkcjonowaniu funduszy emerytalnych z 2005 r. dodała do powyższej listy, w związku z wejściem Polski do Wspólnot Europejskich, formę zarządzania zagranicznego.

Dostępne formy oszczędzania w ramach PPE różnią się znacząco między sobą. Zróżnicowanie to dotyczy takich kryteriów, jak np. własność środków zgromadzonych w ramach PPE, możliwość wyboru różnych opcji inwestycyjnych, czy też zasady obowiązkowego ponoszenia przez uczestnika pewnych kosztów (ochrony ubezpieczeniowej). Jednak bez względu na formę prowadzenie, PPE zawiera rozwiązania wynikające wprost z ustawy o PPE z 2004 r., które są wspólne dla wszystkich form oraz dla wszystkich uczestników PPE. Do takich rozwiązań należy zaliczyć m.in.: tryb tworzenia PPE, rodzaje składek, maksymalną wysokość składek, zasady wypłat, wypłat transferowych i zwrotu oraz zasady likwidacji programu.

Natomiast istnieją obszary, które różnią poszczególne formy, w jakich prowadzone są te programy. Przykładem jest liczba dostępnych opcji inwestycyjnych. W przypadku pracowniczego funduszu emerytalnego wszyscy uczestnicy z uwagi na jego obecną konstrukcję prawną są zmuszeni do oszczędzania w jeden wspólny sposób, bez względu na ich cechy indywidualne, takie jak wiek czy skłonność do ryzyka. W pozostałych formach brak jest takiego ograniczenia.

Stan prawny: 15 stycznia 2013 r.

Autor: dr Marcin Wojewódka, radca prawny, Kancelaria Prawa Pracy "Wojewódka i Wspólnicy" Sp.k.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (Dz. U. z 2004 r., nr 116, poz. 1207 z późn. zm.).