Jakie są istotne cechy Pracowniczego programu emerytalnego?

Z punktu widzenia zasad wynagradzania w firmie Pracowniczy program emerytalny (PPE) jest dodatkowym, dobrowolnym świadczeniem oferowanym pracownikom przez pracodawcę. Natomiast kluczową kwestią dla konstrukcji PPE jest fakt, iż jest to świadczenie, które może, ale nie musi być zaoferowane pracownikom przez pracodawcę prowadzącego program[1]. Jest to świadczenie pracownicze wymieniane często w jednym szeregu z innymi świadczeniami oferowanymi przez pracodawców swoim pracownikom, takimi jak: pakiety medyczne, ubezpieczenia na życie czy programy akcyjne, bądź opcje na akcje. Ustawodawca przyjął przy tym zasadę, iż PPE jest związane z pracodawcą, nie zaś z pracownikiem czy podmiotem zarządzającym (jak ma to miejsce w przypadku osób oszczędzających w ramach IKE).

To pracodawca prowadzi własny program, to on jest odpowiedzialny za jego prawidłowe funkcjonowanie, to wreszcie od jego woli zależy, czy dane PPE funkcjonuje w zakładzie pracy. Pracodawca prowadzący PPE jest tym stałym, niezbędnym czynnikiem dla istnienia programu.

Program jest z założenia świadczeniem tworzonym na czas nieokreślony, w którym dany pracownik (uczestnik) będzie uczestniczył być może tylko kilka miesięcy, a być może nawet kilkadziesiąt lat. Cechą charakterystyczną każdego PPE jest zmienność jego uczestników. Nowo zatrudniony pracownik przystępuje do programu, osoba, która odchodzi z firmy, dokonuje wypłaty transferowej zaledwie po dwóch latach uczestnictwa w PPE, a inna po osiągnięciu wieku emerytalnego 60 lat dokonuje wypłaty środków, rozstając się tym samym definitywnie z PPE. To, co może również ulegać zmianie w trakcie funkcjonowania PPE, to podmiot zarządzający, forma, w jakiej prowadzone jest dane PPE, czy inne zmienne elementy charakteryzujące dany program, np. wysokość składki podstawowej czy sum ubezpieczenia. Jednakże bez pracodawcy, który spina te wszystkie elementy, istnienie i funkcjonowanie PPE nie jest możliwe.
Faktyczną możliwość dodatkowego oszczędzania na emeryturę w ramach PPE, posiadają tylko osoby o statusie pracownika w rozumieniu przepisów ustawy o PPE z 2004 r. Co więcej, posiadają ją wyłącznie pracownicy tylko tych pracodawców, którzy zdecydują się na utworzenie oraz prowadzenie PPE. Z powyższego ograniczenia wynika już pewna elitarność tych programów. Innymi słowy, nie każdy posiadający status pracownika będzie mógł korzystać z dobrodziejstw uczestnictwa w PPE, przede wszystkim dlatego, iż tworzenie takich programów ma charakter dobrowolny i jest możliwością, a nie obowiązkiem pracodawcy. Ponadto obowiązujące przepisy uniemożliwiają tworzenie programów w niektórych podmiotach gospodarki narodowej, przykładowo przedsiębiorcom prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą, jeżeli nie zatrudniają pracowników.

W rozumieniu przepisów ustawy o PPE z 2004 r. to pracodawca jest podmiotem prowadzącym pracowniczy program emerytalny przez cały okres jego istnienia. To pracodawca występuje z inicjatywą utworzenia programu, decyduje o wyborze jego formy, podmiotu zarządzającego, jest stroną postępowania administracyjnego o wpis PPE do rejestru przez organ nadzoru, a potem może być podmiotem kontrolowanym przez ten organ[2]. Pracodawca prowadzi także program, a podmiot zarządzający, bez względu na formę, w której dane PPE jest prowadzone, jest zewnętrznym dla danego pracodawcy usługodawcą. Może on być zmieniony na zasadach określonych w umowie zakładowej danego PPE.

Z punktu widzenia pojedynczego uczestnika pracowniczy program emerytalny jest po to, aby oszczędzane przez długie lata w jego ramach środki zostały jemu wypłacone po osiągnięciu przez niego wieku emerytalnego. Środki te pochodzą przede wszystkim z finansowanej przez pracodawcę składki podstawowej oraz ze składki dodatkowej opłacanej dobrowolnie przez uczestnika. Następnie są one pomnażane przez podmiot zarządzający w wyniku podejmowanych trafnych inwestycji.

Autor: Marcin Wojewódka, radca prawny Kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy” Sp.k.

Stan prawny: 31 stycznia 2013 r.